Vaticanum II zwołane zostało 25 grudnia 1961 roku, a zaingaurowane 11 października 1962 roku przez papieża Jana XXIII. Zasadniczym celem soboru było dostosowanie nauk Kościoła katolickiego do współczesności. W latach 1962 – 1965 odbyły się cztery sesje, w których działało dziesięć komisji soborowych. Pierwszej przewodził papież Jan XIII, a po jego śmierci – nowy papież Paweł VI. W Soborze Watykańskim II uczestniczyło 3058 ojców soborowych oraz eksperci. Obecni byli także jako obserwatorzy przedstawiciele innych chrześcijańskich wyznań. W ramach obrad ogłoszono 16 dekretów i uchwał.
Reformy Soboru Watykańskiego II
Zasadniczy efekt prac komisji dotyczył zmian doktrynalnych w Kościele katolickim. Począwszy od zmian w liturgii, skończywszy na otwarciu się Kościoła na dialog z innymi wyznaniami – dialog ekumeniczny. Papież Paweł VI podczas obrad kontaktował się z patriarchą Konstantynopola, najwyższym dostojnikiem Kościoła prawosławnego Atenagorasem. Efektem porozumienia było anulowanie ekskomunik, które z obu stron padły podczas wielkiej schizmy w 1054 roku. Jednym z najważniejszych dokumentów wypracowanych przez Sobór Watykański II jest konstytucja Sacrosanctum concilium dotycząca liturgii świętej, która wprowadza odnowienie liturgii oraz dostosowanie się Kościoła katolickiego do czasów współczesnych. Ponadto ważne regulacje to Konstytucja dogmatyczna o Kościele (Lumen Gentium) oraz Konstytucja o Objawieniu Bożym (Dei Verbum), a także Konstytucja o Kościele w świecie współczesnym (Gaudium et spes), która jest uważana za najważniejszy dokument Soboru Watykańskiego II. Konstytucja ta głosi, że Kościół katolicki dostrzega zmiany cywilizacyjne, jakie w szybkim tempie rozwijają się na świecie – postęp techniczny, naukowy czy zmiana struktur społecznych. Pojawiają się tutaj takie zagadnienia jak godność osoby ludzkiej, godność małżeństwa, zadania chrześcijan w dziedzinie kultury, zadania Kościoła w świecie współczesnym, w tym rzecz o unikaniu wojen i doprowadzenie do utrwalenia międzynarodowej wspólnoty na rzecz pokoju. Dokumenty soborowe zawierają także dekrety i deklaracje, w tym Deklaracje o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, wprowadzająca postulaty dialogu ekumenicznego. Szerzej o tym mówi Dekret Unitatis redintegratio. Pozostałe dekrety odnoszą się między innymi do odnowy życia zakonnego (Perfectae caritatis), formacji kapłańskiej (Opatatam Totius), apostolstwa świeckich (Apostolicam actuositatem), działalności misyjnej Kościoła (Ad genteks divinitus), o pasterskich zadaniach biskupów (Christus dominus), o posłudze i życiu kapłańskim (Presbyterorum ordinis).
Z testamentu Ojca Świętego Jana Pawła II:
Stojąc na progu trzeciego tysiąclecia «in medio Ecclesiae», pragnę raz jeszcze wyrazić wdzięczność Duchowi Świętemu za wielki dar Soboru Watykańskiego II, którego wraz z całym Kościołem – a w szczególności z całym Episkopatem – czuję się dłużnikiem. Jestem przekonany, że długo jeszcze dane będzie nowym pokoleniom czerpać z tych bogactw, jakimi ten Sobór XX wieku nas obdarował. Jako Biskup, który uczestniczył w soborowym wydarzeniu od pierwszego do ostatniego dnia, pragnę powierzyć to wielkie dziedzictwo wszystkim, którzy do jego realizacji są i będą w przyszłości powołani. Sam zaś dziękuję Wiecznemu Pasterzowi za to, że pozwolił mi tej wielkiej sprawie służyć w ciągu wszystkich lat mego pontyfikatu.
